7 katastrof przemysłowych w Polsce XX wieku

W piątek, 4 września 1925 roku o godzinie 12:30 w Centralnych Warsztatach Amunicji na przedmieściach Poznania wybucha pożar. Dzisiaj nazywany najgroźniejszym pożarem w Poznaniu w dwudziestoleciu międzywojennym.

Choć wiele materiałów na temat tego wydarzenia nie przetrwało, wiemy, że ogień pojawił się w ok. 80-metrowym baraku znajdującym się na terenie zakładu. Jak podają źródła, pożar nastąpił w wyniku spalenia prochu bezdymnego pochodzącego ze starej amunicji karabinowej. W katastrofie zginęło pięć osób, w tym cztery kobiety.

W akcji gaśniczej brały udział okoliczne zastępy straży pożarnej. Ich głównym zadaniem było niedopuszczenie do rozprzestrzenienia się ognia na magazyny, gdzie mieściły się już gotowe produkty. Żywioł udało się okiełznać dopiero po czterech godzinach.

Okres międzywojenny był bardzo pamiętny dla Poznania. Do kolejnego poważnego pożaru doszło tutaj 19 maja 1937 roku w zakładach spożywczych produkujących alkohole, Akwawit. W wyniku uderzenia pioruna zapalił się zbiornik wypełniony prawie dwoma milionami litrów spirytusu.

W wyniku wysokiej temperatury zbiornik rozszczelnił się, a płonąca ciesz rozlała się po okolicy. Płomienie sięgnęły m.in. pobliskiej rzeźni. Pożar przez całą noc gasiło prawie 80 strażaków oraz żołnierze. Straty wynikłe z całego zdarzenia oszacowano na 3 miliony zł. Sam rozlany spirytus wart był milion.

Choć rozmiar pożaru był ogromny, nikt nie zginął. Kilka osób trafiło do szpitala w wyniku zaczadzenia i poparzeń oraz skaleczeń, których doznali uciekając z miejsca katastrofy.

Ponad ćwierć wieku później doszło do kolejnej katastrofy, tym razem w Wytwórni Materiałów Wybuchowych nr 9 w Łęgnowie koło Bydgoszczy. Ówczesne władze zadbały o to, aby jakiekolwiek informacje o tym wydarzeniu nie przedostały się do opinii publicznej izolując i zastraszając świadków, a także utajniając wszelkie dokumenty. Prawda wyszła na jaw dopiero po wielu latach.

W Łęgnowie produkowano głównie trotyl i to on 19 listopada 1952 r. zapalił się w wadliwym nitratorze. Jak podają źródła, efektem tego była eksplozja ok 68 ton tego materiału. Wybuch był tak silny, że w części okolicznych domów powypadały szyby z okien. Według dokumentacji w katastrofie zginęło 15 osób a ponad 80 zostało rannych.

Warto zaznaczyć, że pracownicy już wcześniej wielokrotnie zgłaszali, że z jednego z reaktorów dochodzą niepokojące dźwięki, ale ich przyczynę odkryto dopiero kilka lat później.

Również w latach 70. znajdziemy wiele przykładów katastrofalnych zdarzeń w przemyśle. Do dzisiaj wielu mieszkańców Czechowic-Dziedzic wspomina tragedię, która miała miejsce 26 czerwca 1971 roku w tamtejszej Rafinerii Ropy Naftowej.

Bezpośrednią przyczyna tej największej katastrofy chemicznej w Polsce było uderzenie pioruna w kopułę jednego ze zbiorników magazynowych. W wyniku jego rozszczelnienia ciecz rozlała się wokół pozostałych zbiorników. Efektem pożaru była eksplozja. Jak podają źródła, temu, co nastąpiło można było zapobiec, gdyby podjęto właściwe decyzje. Mimo pożaru, ze zbiornika nadal przetłaczano ropę. Zakład nie posiadał także należytej instalacji przeciwpożarowej i planów awaryjnych.

Ogień zebrał ogromne żniwa. W sumie zginęło 37 osób, w tym strażacy, a ponad 100 osób zostało ciężko rannych. Zniszczeniu uległy instalacje zakładu, teren oraz 30 wozów strażackich. Opanowanie pożaru zajęło prawie 60 godzin.

Kolejna katastrofa miała miejsce w Wielkopolskim Przedsiębiorstwie Przemysłu Ziemniaczanego w Luboniu. Nazywana jest jedną z najsłynniejszych katastrof PRL-u. 22 lutego 1972 roku doszło do eksplozji i pożaru w budynku Oddziału Produkcji Dekstryn.

Czteropiętrowy budynek, w którym mieścił się oddział został doszczętnie zniszczony, a okoliczne, poważnie uszkodzone. O sile eksplozji może świadczyć fakt, że jeden z wagonów kolejowych, którym przewożono materiały produkcyjne przeleciał prawie 100 metrów wbijając się w elewację po drugiej stronie drogi kolejowej.

W katastrofie zginęło 17 osób. Przyczyny zdarzenia nie są do końca znane, ale odtajnione dokumenty wskazują na zaniedbania przy oczyszczaniu linii produkcyjnej oraz wadliwy sprzęt.

Ponad dwa tygodnie później do kolejnego zdarzenia dochodzi w Poznaniu. Tutaj wybucha pożar w Zakładach „Stomil” spowodowany bezpośrednio przez człowieka. Jak podają źródła 9 marca 1972 roku jeden z pracowników zakładu, skonfliktowany z przełożonym, podkłada ogień w jednym z magazynów. Pożar rozprzestrzenia się błyskawicznie, głównie za sprawą materiałów łatwopalnych składowanych w czterokondygnacyjnym budynku.

W akcji gaśniczej udział bierze aż 105 sekcji gaśniczych oraz 8 sekcji specjalnych. Strażacy robią co mogą, jednak po kilku godzinach ściany magazynu nie wytrzymują wysokiej temperatury i hala zawala się. Pomimo ogromnego rozmiaru katastrofy na szczęście nikt nie zginął. Zaczadzeniu uległ jeden strażak.

Pożar zniszczył magazyn mieszanek i część walcowni a straty oszacowano na wiele mln zł.

Produkcja materiałów wybuchowych już z założenia jest niebezpieczna i najwyższe środki ostrożności nie zawsze mogą ustrzec przed najgorszym. W historii tego zakładu na przestrzeni lat dochodziło już do groźnych sytuacji. Pierwsza wzmianka miała miejsce już w 1915 roku, gdzie w wybuchu zginęły 24 osoby, a 60 zostało rannych.

Szerokim echem odbiła się ta z 20 maja 1993 roku, w której wybuch dynamitu spowodował śmierć 6 pracowników oraz całkowicie zniszczył jeden z budynków. Jak relacjonowali świadkowie, siła wybuchu była tak duża, że w wielu mieszkaniach w Krupskim Młynie powybijało szyby.

O tym musisz pamiętać!

• Dokładnie zapoznaj się z systemami bezpieczeństwa, jakie zastosowano w Twoim zakładzie. W przypadku incydentu (pożar, wybuch), będziesz wiedzieć, czego się spodziewać.
• Poznaj wszystkie potencjalne zagrożenia, jakie mogą wystąpić w Twoim zakładzie i poznaj wszystkie procedury bezpieczeństwa, a także, jeśli masz na to wpływ, pamiętaj o ich bieżącej aktualizacji.
• Zgłaszaj bezpośredniemu przełożonemu lub osobie odpowiedzialnej wszystkie uszkodzenia i nieprawidłowe działanie urządzeń.
• Upewnij się, że wszystkie stosowane systemy bezpieczeństwa mają aktualne przeglądy i posiadają odpowiednie certyfikaty bezpieczeństwa.
• Uzupełniaj swoją wiedzę z zakresu bezpieczeństwa pożarowego i wybuchowego w zakładzie.